Pozorne umowy cywilnoprawne

Pozorne umowy cywilnoprawne(PDF 99.99 KB)
 

Zawarłeś umowę o dzieło, umowę zlecenia? Zażądaj urlopu, wynagrodzenia za nadgodziny, wypłaty zaległego wynagrodzenia.
 

Autor: Przemysław Dziubak.
 

Na dzisiejszym rynku pracy coraz szerzej obserwowane jest zjawisko zastępowania umów o pracę stosunkami cywilnoprawnymi. Motywy takiego działania są różnorodne, choć zasadniczo wiążą się z próbą uchylenia się od wynikających z Kodeksu pracy przepisów chroniących pracownika oraz obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Powyższe działania są jednak polem do licznych nadużyć.
 

Decydując się na korzystanie z pracy innej osoby przysługuje nam zgodnie z zasadą swobody umów, prawo wyboru formy, w jakiej współpraca ta będzie przebiegać. Pamiętać jednak należy, iż swoboda ta nie jest nieograniczona. Wbrew nazwie umowy, dokument tytułowany "umową zlecenie", "umową o dzieło", czy "umową agencyjną", może być uznany za umową o pracy, nawet w wypadku, gdy obie strony chciały tego uniknąć. O tym, iż mamy do czynienia ze stosunkiem pracy nie decyduje, bowiem nazwa umowy, lecz charakter wykonywanych czynności.
 

Zgodnie z art. 22 §1 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Przepis ten określa konstytutywne cechy stosunku pracy, do których należą stałe wypełnianie określonego rodzaju pracy związanej z danym zawodem, stanowiskiem i kwalifikacjami, w stosunku podporządkowani. Ponadto praca powinna być wykonywana osobiście, w określonym czasie i miejscu.1 Samo podporządkowanie pracodawcy rozumiane jest w orzecznictwie i doktrynie szeroko. Wskazuje się, bowiem, iż dla uznania pracy za podporządkowaną wystarczające jest określenia przez pracodawcę czasu jej wykonywania i powierzonych zadań (dotyczy to zwłaszcza osób wykonujących zawody twórcze). 2

W wypadku spełnienia powyższych warunków zatrudnienie, bez względu na nazwę umowy, jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, o czym wprost stanowi Kodeks pracy (art. 22 § 11k.p.). Ponadto wymieniona ustawa wskazuje, iż nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy określonych w art. 22 Kodeksu (art. 22 § 12 k.p.).
 

Oznacza to, iż pracodawca nie może być związany z pracownikiem umową cywilnoprawną w sytuacji, w której jego świadczenie odpowiada konstytutywnym cechom stosunku pracy. Nie jest również dopuszczalna zmiana formy wykonywania pracy z pracowniczej, na stosunek cywilnoprawny, przy zachowaniu dotychczasowych warunków jej wykonywania.
 

1) W. Muszalski (red.), Kodeks pracy. Komentarz. Wyd. 8, Warszawa 2011

2) Świątkowski, "Kodeks pracy. Komentarz", Wyd. 4, Warszawa 2012
 

Odpowiedzieć należy również na pytanie, co zrobić, gdy pracownik przymuszony prze okoliczności, bądź dobrowolnie, zawarł taką umowę. Po pierwsze, wynikający z niej stosunek prawny, wbrew nazwie, będzie z mocy samego prawa stosunkiem pracy. Jeżeli pracownik chce skorzystać z należnych mu na gruncie przepisów prawa uprawnień powinien wytoczyć powództwo o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c. i dochodzić przysługujących mu roszeń. Sprawa o ustalenie istnienia stosunku pracy rozstrzygana będzie sąd rejonowy w procesie, jako sprawa z zakresu prawa pracy (art. 461 §11 i 476 § 1 k.p.c.). Pracownik wnoszący powództwo jest z mocy art. 96 ust. 1 pkt Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych zwolniony od uiszczenia kosztów sądowych.
 

Z perspektywy ewentualnego procesu zwrócić trzeba również uwagę na kwestię formy umowy o pracę. Zdarza się, iż osoba zatrudniona na warunkach pracowniczych nie posiada pisemnej umowy potwierdzającej istnienie jakiegokolwiek stosunku prawnego łączącego strony. Brak pisemnej umowy nie pozbawia jednak roszczeń pracownika i nie czyni zawartej pomiędzy stronami umowy nieważną. Zawarcie umowy w formie pisemnej, bądź potwierdzenia jej warunków na piśmie jest obowiązkiem pracodawcy i nie powoduje jej nieważności (art. 29 k.p.). Sama umowa może być natomiast zawarta ustnie, czy nawet w sposób dorozumiany. Pozbawiony dokumentu umowy pracownik może udowodnić zasadność swoich twierdzeń przy pomocy innych środków dowodowych.
 

Podsumowując, niniejsze rozważania należy na sprawę spojrzeć również z punktu widzenia pracodawcy. Z jego perspektywy zastąpienie umowy o pracę stosunkiem cywilnoprawnym może się wydawać korzystne. Korzyści te mogą okazać się jednak tylko pozorne jak i sama umowa.Zawarcie umowy cywilnoprawnej, na warunkach określonych w art. 22 § 1 Kodeksu pracy stanowi wykroczenie, zagrożone karą od 1000 do 30000 zł (art. 281 k.p.). Ponadto pracodawca musi uwzględnić konsekwencje uchylenia się od uiszczenia obowiązkowych składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, wynikające z Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Na zakończenie zaznaczyć trzeba, iż inspektor pracy jest uprawniony do do wytoczenia powództwa o ustalenie, iż zawarta umowa jest w rzeczywistości umową o pracę bez zgody pracownika.Pracodawca nie ma, więc gwarancji, iż sprawa nie ujrzy światła dziennego, nawet przy dobrze układającej się współpracy stron.
 

Literatura:

1. L. Florek (red.), „Kodeks pracy. Komentarz.”, LEX 2011

2. A. Świątkowski, „Kodeks pracy. Komentarz.”, Wyd. 4, Warszawa 2012

3. W. Muszalski (red.), „Kodeks pracy. Komentarz.”,  Wyd. 8, Warszawa 2011

 

Informacje zamieszczone i udostępnione na niniejszej stronie internetowej nie mogą zostać uznane za poradę prawną w jakiejkolwiek sprawie. Treści zawarte na stronie mają charakter wyłącznie informacyjny, a Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności z tytułu powstania jakichkolwiek szkód, wynikających lub będących w związku z niniejszą stroną internetową lub jakąkolwiek treścią zamieszczoną na niniejszej stronie internetowej oraz w związku z jakimkolwiek nieautoryzowanym użyciem treści zawartych na niniejszej stronie internetowej. W każdym przypadku, osoby zainteresowane uzyskaniem informacji związanych z treściami zawartymi na stronie internetowej powinny zasięgnąć porady Kancelarii. Jakiekolwiek treści zawarte na niniejszej stronie internetowej, jako zamieszczone w celach informacyjnych, są aktualne na dzień ich zamieszczenia, a kancelaria nie może zagwarantować ich aktualności czy przydatności w każdym stanie faktycznym i w każdym czasie. Wszelkie i wszystkie treści zawarte na niniejszej stronie internetowej można wykorzystywać wyłącznie do niekomercyjnego użytku prywatnego. Treści i materiały udostępnione na niniejszej stronie internetowej nie mogą być bez pisemnej zgody kancelarii wykorzystywane w celach publicznych lub komercyjnych. Kancelaria jest właścicielem niniejszej strony internetowej. Wszelkie materiały na niej zawarte są chronione prawami autorskimi lub prawami ochronnymi wynikającymi z rejestracji znaków towarowych i stanowią przedmiot własności.