Czym jest zakaz konkurencji i kogo obowiązuje?

Coraz bardziej powszechne staje się podpisywanie umowy o zakazie konkurencji. Ma ona na celu ochronę pracodawcy przed ewentualnymi, niepożądanymi zachowaniami zarówno aktualnie zatrudnionych, jak i byłych pracowników. Czym dokładnie jest zakaz konkurencji i kogo obowiązuje?

Czym jest zakaz konkurencji?

Zakaz konkurencji stanowi porozumienie zawarte pomiędzy pracodawcą a pracownikiem w formie odrębnej umowy. Dzielimy go na taki, który obowiązuje w trakcie stosunku pracy oraz na tzw. klauzulę konkurencyjną, czyli zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy. Zakazem konkurencji nazywamy powstrzymanie się pracownika od działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy oraz powstrzymanie się od świadczenia pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność. Podczas trwania zakazu konkurencji nie możemy zatem stać się przedsiębiorcami w zakresie objętym zakazem, ani też zatrudnić się u innego pracodawcy zajmującego się działalnością objętą zakazem.

Działalność konkurencyjna, która narusza interes pracodawcy, a od której, w czasie trwania stosunku pracy, pracownik będzie się powstrzymywał, powinna być wyraźnie określona w umowie. Według Sądu Najwyższego, zakres zakazu konkurencji nałożonego na pracownika powinien być określony konkretnie i możliwie precyzyjnie, przez odniesienie go do określonego zbioru produktów lub usług, nie zaś do jakiejkolwiek działalności analogicznej. Oznacza to, że pracodawca nie może zabronić osobie fizycznej wykonywania wszelkiej działalności w trakcie trwania umowy, ani po jej zakończeniu. Zakazana jest jedynie aktywność konkurencyjna, która mogłaby przynieść potencjalne straty oraz ujawnić szczegółowe tajemnice strategiczne firmy (wyrok z dnia 9 lipca 2014 r., Sygn. akt I PK 325/13)

Kogo obowiązuje zakaz konkurencji?

Stronami umowy o zakazie konkurencji są pracodawca i pracownik. Choć pracodawca nie może narzucić obowiązku podpisania umowy o zakazie konkurencji, to brak zgody pracownika na podpisanie takiej umowy może stanowić podstawę rozwiązania z nim stosunku pracy. Uogólniając, pracodawca może uzależnić zawarcie umowy o pracę od jednoczesnego zawarcia umowy o zakazie konkurencji. Natomiast zawarcie umowy o zakazie konkurencji musi nastąpić na piśmie, pod rygorem nieważności.

Odszkodowanie

Jeżeli pracownik złamie zakaz konkurencji, pracodawca może ubiega się o odszkodowanie. Odpowiedzialność pracownika jest ustalana według zasad określonych w dziale 5 Kodeksu pracy - „odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy”. Oznacza to, że aby pracownik mógł ponieść odpowiedzialność niezbędne jest istnienie winy i szkody. Należy przypomnieć, iż wina może być umyślna i nieumyślna. Z winy nieumyślnej pracownik odpowiada do wysokości kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. Natomiast jeżeli pracownik umyślnie wyrządził szkodę, jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości. Jednak, żeby do odpowiedzialności móc pracownika pociągnąć, pracodawca musi wykazać okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokość powstałej szkody.

Pracodawca może zawrzeć umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy wyłącznie z pracownikiem mającym dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. W takim przypadku w umowie określa się także okres obowiązywania zakazu konkurencji oraz wysokość odszkodowania należnego pracownikowi od pracodawcy. Zgodnie z art. 101(2) § 3 Kodeksu pracy, odszkodowanie to nie może być niższe od 25% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji. Warto zauważyć, iż przepis wyznacza minimalny zakres ochrony pracownika. Strony umowy mogą zatem określić wysokość odszkodowania znacznie wyższą. W praktyce wysokość odszkodowania określa się biorąc pod uwagę zakres i wartość posiadanych przez pracownika informacji. Odszkodowanie normowane w przepisach Kodeksu o zakazie konkurencji może być wypłacane w miesięcznych ratach.

W sprawach z zakresu zakazu konkurencji w stosunkach pracy niezwykle ważny jest stan faktyczny. Zarówno odszkodowanie dla pracodawcy jak i odszkodowanie dla pracownika uzależnione jest bowiem od występowania, pokrótce omówionych w niniejszym tekście, różnych przesłanek. Należy pamiętać, że zarówno zakres zakazu, jak i wysokość odszkodowania może być zróżnicowana ze względu na zajmowane stanowisko, posiadane informacje, zakres działalności pracodawcy, itp. <

stan prawny: luty 2020 r.